Neden Finansal Okuryazarlık?

Finansal Okuryazarlık, bireyin ve toplumun yaşam kalitesini ve ekonomik hayata katılımını yükseltmek amacıyla; para ile ilgili temel kavramları anlaması ve riskleri tanıması, içinde paranın olduğu pek çok farklı durumda etkili kararlar verebilme motivasyonuna ve özgüvenine sahip olması için gereken bilgi ve becerileri tanımlayan bir kavram.

Finansal okuryazarlık, sadece finans bilgi ve anlayışına sahip olmayı değil, etkili karar verme becerilerini de kapsar. Bununla birlikte tek bir durumda doğru finansal kararlar vermeyi değil, bireyin yaşamının bütünündeki “iyi olma” halini desteklemeyi hedefler. Bireyler finansal okuryazar olduklarında sadece kendi yaşamlarının kalitesi değil, toplumun da yaşam kalitesi doğrudan etkilenir.

21. yüzyıl, insanların hayatlarını olumlu ve sağlam temellerde yapılandırması ve sürdürmesi için, geçmiş zamanlardan pek çok farklı beceriyi de kazanmamızı gerektiriyor. Finansal okuryazarlık da bu becerilerden bir tanesi olarak kabul edilmekte çünkü dünyada yaşam süresi geçmişe oranla uzadı ve sürekli artan dünya nüfusu için kaynaklarımız sınırlı. Diğer tüm kaynaklarda olması gerektiği gibi finans konusunda da farkındalık kazanarak tasarruf bilincini yerleştirmek ve ortak geleceğimizi güvence altına alma yolunda hem bu güne hem de geleceğe yönelik önlem almak son derece önemli bir ihtiyaç artık.

Finansal okuryazarlık, Birleşmiş Milletler 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin yoksulluğa son vermek, ekonomik büyümenin herkesi kapsaması gibi hedefleriyle de doğrudan ilişkili bir beceri. Ülkemizdeki duruma baktığımızda, OECD’nin yetişkin becerileri araştırması raporu PIACC’ın 2018 raporuna göre Türkiye’deki yetişkinlerin finansal okuryazarlık düzeyinin, araştırmaya katılan diğer 31 ülke arasında Şili, İsrail, İspanya ve İngiltere ile birlikte en düşük finansal okuryazarlık düzeyine sahip ülkelerden birisi olduğunu görüyoruz.

Temel gündelik yaşam becerilerinden ve ihtiyaçlardan başlarsak; alışverişte basit para hesabı yapmak, fatura okumak, bankamatikten veya internetten para transferi yapmak, döviz hesabı yapmak, faiz hesaplamak, gelir-gider tablosu oluşturmak (ki artık bunun için pek çok mobil uygulama da kullanıcılar için mobil uygulama mağazalarında mevcut), banka hesabı açıp mevduatını yönetmek, harcamaları önceliklendirmek, zor günler için birikim yapmak, kredi kartını geliri ve ödeme gücü ile orantılı olarak kullanmak, aylık bütçe yapmak, temel finans kavramlarına aşina olmak, bir faturayı neye-ne kadar vergi verdiğini anlayarak okuyabilmek, parayı değerlendirmenin-biriktirmenin alternatif yollarını bilmek, artık tüm insanlar için gerekli olan temel yaşam becerileri arasında.

Tüm bunların yanında artık insanlar sadece günü yaşamada değil, emekliliklerini, yaşlandıkları zamana yönelik yatırımlarını, sağlık ve bakım ihtiyaçlarını planlamada daha fazla sorumluluk almak durumundalar.

İnsanlar, alışkanlıklarını ebeveynlerinden ve çevrelerindeki diğer kişilerden gördükleri üzerinden oluşturur. Bu da faydalı davranışları ve tutumları kazandırmaya erken yaşlarda aile ve okuldan başlamak önemli.

Gençler yetişkin hayatına katıldıklarında, birer vatandaş, tüketici, çalışan ve belki de işveren olarak finans ürün ya da hizmetlerini kullanmakta. Ayrıca gençler, sadece finans ürünlerinde, hizmetlerinde ve piyasalarda, geçmişte ebeveynlerinin hiç karşılaşmamış olduğu kadar karmaşıklıkla karşılaşıyorlar. Bu nedenle çocuk ve gençlerin yetişkinlikten önce mutlaka temel finansal prensipleri ve uygulamaları erken yaşta öğrenmesi ve karmaşık finansal seçenekler arasından kendileri için en doğru olan tercihleri yapabilmeleri gerekiyor.

Bu da onların sadece sağlıklı ve genç oldukları zamanlardaki yaşamlarında elde ettikleri gelirleri değil, yaşlandıkları zamanda da kulla

nabilecekleri kişisel kaynakları çocukluktan itibaren bilinçli bir şekilde kullanmalarını ve geleceği, seçeneklerinin farkında olarak planlamalarını gerekli kılıyor.

Dünyada çocuklara ve gençlere henüz ortak paydada tüm ülkelerin anlaştığı bir finansal okuryazarlık müfredatı oluşmamış durumda.

Bu konuda hızlı adım atmak isteyen ülkeler müfredatlarında farklı derslerin içine entegre ederek bu becerileri kazandırmaya çalışıyor. Örneğin Matematik derslerinde hayata dair örnekler üzerinden oluşturulan sorulara hem eleştirel düşünme hem de finansal kavramları dahil ediyorlar. Bazı ülkelerde ise aktif vatandaşlık, yaşam becerileri gibi derslerde veya okul dışı kulüp çalışmalarında, resmi program içinde yer almayan destekleyici çalışmalar halinde yer alıyor.

Kaynakça:

- Bhutoria A., Jerrim J., Vignoles A., The Financial Skills Of Adults Across The World, New estimates from PIAAC, 2018

- Lusardi A., Financial Literacy Skills for the 21st Century: Evidence from PISA, GFLEC, 2015

- OECD, Transformıng Our World: The 2030 Agenda For Sustainable Development, Better Policies for 2030 An OECD Action Plan on the

Sustainable OECD, Development Goals, OECD Council, 2016

- OECD PISA 2012 Results: Students and Money: Financial Literacy Skills for the 21st Century (Volume VI), PISA, OECD Publishing. 2014

- Whitebread D., and Bingham S., Habit Formation and Learning in Young Children, Money Advice Service, London, 2013